Konu: Üçüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı ( 1973 - 1977 )

Nihat Erim Hükümeti zamanında yeni bir perspektife göre hazırlanmış bulunan Üçüncü Planı Ferit Melen Hükümeti Ocak 1973te yürürlüğe koymuştur. Planın öngördüğü temel hedefler 22 yıllık bir perspektife uygun olarak belirlenmişti. Yani planlı dönem başlatılırken belirlenmiş 15 yıllık perspektif plan anlayışı terk edilmişti.
AET ile imzalanan Katma Protokol uyarınca 22 yıl sonra gümrük duvarlarının tamamen kalkması öngörülmüştü. Bu açıdan plan hızlı sanayileşmeyi ve tüketim malları yerine ara ve yatırım malları üretiminin ağırlık kazandığı bir sanayi yapısına ulaşmayı hedef almıştı. Bu ana hedefin Türkiyeyi 1995te 1970li yılların İtalyasının sahip olduğu sanayileşmişlik düzeyine çıkaracağı hesaplanmıştı. Yani GSMHnın oluşumunda tarım % 11,6 sanayi %35 ve hizmetler %53,4 olacaktı. Bu yapısal değişim için yıllık büyüme hızı %7,9 olarak belirlenmişti.
Üçüncü Plan döneminde GSMHnın ortalama yıllık büyüme hızı %6,5 olarak gerçekleşmiştir. Oysa öngörülen hedef %7,9 idi. Böylece hedefin altında bir büyüme hızı gerçekleşirken, tablodan da görüldüğü gibi yıllık büyüme hızında büyük dalgalanmalar olmuştur. Bu olumsuzluk birinci derecede tarım sektörünün doğa koşullarına büyük çapta bağlı kalmasından kaynaklanmıştır. Plan döneminde ortalama olarak tarım %3,5 oranında büyümüştür.
Sınırlı büyümeye rağmen çift rakamlı enflasyon yerleşmiştir. Ayrıca yine bu plan döneminde dış ekonomik ilişkilerde şok etkisi yapan büyük iniş çıkışlar olmuştur. 1974 yılında bir yandan petrol krizi diğer yandan Kıbrıs Barış Harekâtı dış açığın yaklaşık üç misli büyümesine neden olmuştur.
Bu eğilim sonucu dış ticaret açığının GSMHya oranı 1975 yılında planlı dönemin en yüksek oranına, %8,7ye çıkmıştır. Bunun diğer yüzü ekonomi tarihimizde ilk defa ihracatın ithalatı karşılama oranı %29,6ya düşmüştür.
Bu olumsuz gelişmeler yanında çok önemli olumlu gelişmeler de olmuştur. Örneğin 1973 yılında işçi dövizlerinde giriş %50 civarında artmış ve dış ticaret açığını bu döviz gelirleriyle karşılamak mümkün olmuştur.
Plan dönemi sonunda (1977) Türkiyenin toplam dış borçları 11.439 milyon dolar düzeyine çıkmıştır. Bunun %58i kısa, geri kalanı da orta ve uzun vadeli dış borçtur. Bu dönemde ülke vadesi gelen dış borçlarını ödeyemez hâle gelmişti.